به طور کلی، رله به یک قطعه الکترونیکی گفته میشود که دارای کاربردی مانند کلید ساده در مدارات الکتریکی دارد (نمایندگی زیمنس ) که در ادامه به صورت کامل به مفهوم اینکه رله چیست و چه کاربردی دارد خواهیم پرداخت. تنها تفاوتش در این است که باز و بسته شدن کلید به صورت دستی بوده ولی باز و بسته شدن رله به صورت الکترونیکی، صورت می‌پذیرد. این قطعه الکترومغناطیسی یا مزایا و کاربردهای بسیاری همراه است.
همچنین به انواع و دسته‌های مختلفی تقسیم بندی میشود که هر یک، کارایی‌های منحصر به فرد خود را دارند. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی در زمینه این قطعه الکترونیکی ارائه داده و شما همراهان را با کاربردها و مفهوم اینکه رله چیست و انواع آن کدام است آشنا نماییم. پس تا پایان، مطالب را مطالعه فرمایید.
رله چیست؟
اولین سوالی که به آن پاسخ خواهیم داد رله چیست، است. همانطور که در ابتدا نیز توضیح دادیم، در حقیقت این قطعه، یک قطعه الکترومکانیکی است که عمل نمودن آن در مدارهای الکتریکی مانند یک کلید ساده، از اصلی‌ترین و کاربردهایش به شمار می‌رود. ولی یکی از تفاوت‌های این قطعه با کلیدهای معمولی، این است که عملیات باز و بسته شدن در آن توسط جریان الکتریکی انجام میشود.
قابل ذکر است که این قطعه در تمامی پمپ‌های آب موجود در آپارتمان‌ها و مجتمع‌ها، چراغ‌های راهنمایی، دزدگیرها، تجهیزات حفاظتی، سیستم استارت و برق داخل خودروها، سیستم شوفاژ، پکیج، یخچال، ماشین لباسشویی و بسیاری از تجهیزات و قطعات دیگر به کار می‌رود و دو برند مشهور رله زیمنس و رله اشنایدر را ارائه می‌دهند.
کاربرد رله چیست؟
رله چیست و چه کاربردی دارد ؟(سایت زیمنس) در رابطه با کاربرد رله، موارد بسیاری وجود دارد ولی اصلی‌ترین کاربردهای این قطعه شامل موارد زیر میشود:
- در بسیاری از دستگاه‌های برقی، این قطعه نقش یک کنترل کننده موثر را بر عهده دارد.
- به عنوان حفاظت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- علاوه بر این، میتوان از این وسیله در درایور موتور و… به عنوان یک کنترلر خاص، استفاده نمود.
انواع رله
در این بخش، قصد داریم که به انواع رله بپردازیم و شما (محصولات شرکت زیمنس در تهران )را با هر یک از ویژگی‌های این قطعه آشنا کنیم. این قطعه به انواع مختلفی تقسیم‌بندی میشود. از جمله:
رله ssr
رله ssr یا حالت جامد، یکی از انواع رله های الکترونیکی است که عملکردی مشابه با همتای مکانیکی دارد. ولی فاقد قسمت متحرک است. همین عامل سبب طول عمر بالای این محصول شده است.
همچنین کاربرد این قطعه در مداراتی است که از تعداد دفعات بالای کلید زدن، برخوردارند. لازم به ذکر است که ابعاد کوچکتری از همتای مکانیکی نیز دارد.
رله فیندر
رله شیشه‌ای فیندر، وسیله‌ای مشابه با کنتاکتور هستند. این وسیله دارای تعدادی کنتاکت و یک بوبین است که با برق‌دار شدن بوبین، کنتاکت‌ها تغییر وضعیت می‌دهند. این قطعه برای قطع و وصل بارهای کوچک در مدارهای فرمان، کاربرد دارد. همچنین قیمت پایین، ابعاد کوچک و طول عمر بالا از ویژگی های دیگر این محصول است.
رله کنترل فاز
این نوع از رله نیز از انواع دیگر حفاظت‌کننده ها است که وظیفه جلوگیری از بروز عیب در مدار قبل از شروع به کار الکتروموتور را برعهده دارد. این قطعه متشکل از سه ورودی برای برق سه فاز، یک ورودی نول، یک تیغه باز ۱۵ و ۱۶ و یک تیغه بسته ۱۵ و ۱۸ است. لازم به ذکر است که دقت کنید تیغه باز این قطعه در مسیر جریان مدار فرمان و تیغه بسته به آلارم، متصل شود.
رله زمانی
از تجهیزات فرمان دهنده مدارهای کنترل، رله‌های زمانی هستند. این تجهیزات، کنترل مدار در مدت زمان مشخصی را انجام می‌دهند. همچنین به انواع مختلفی مانند موتوری، الکترونیکی، نیوماتیکی، بیمتال یا حرارتی و هیدرولیکی دسته‌بندی می‌شوند.
پایه com در رله چیست؟
این پایه یکی از اجزای اصلی رله های مکانیکی می‌باشد که به فاز در سیستم های تکفاز متصل میشود.
اجزای تشکیل دهنده رله‌های مکانیکی
- بوبین ورودی: برای کار کردن بوبین، به اتصال دو سر تغذیه به دو سر آن، نیاز است.
- تیغه مشترک: سیگنال مشترک به این پایه متصل میشود.
- تیغه باز: این تیغه در حالت عادی، باز بوده و در صورت تحریک بوبین بسته میشود. اگر قصد عمل کردن خروجی با تحریک ورودی را دارید، بایستی مصرف کننده را به این تیغه وصل کنید.
- تیغه بسته: در حالت عادی، این تیغه بسته است. پس اگر قصد قطع نمودن خروجی با تحریک ورودی را دارید، باید مصرف کننده را به این تیغه وصل کنید.
ماژول رله چیست؟
رله در قالب یک ماژول عرضه میشود. ماژول این قطعه به سوئیچ الکتریکی گفته میشود که با عبور یا عدم عبور جریان، روشن و خاموش شده و توانایی قطع و وصل مدار مورد نظر را دارد. طراحی این وسیله به گونهای است که امکان کنترل شدن با ولتاژ پایین مانند ۳/۳ ولت یا ۵ ولت را دارد.
همچنین بر روی این قطعه، مکعبی وجود دارد که بیانگر تعداد کانال‌های آن است. ماژول‌های رله به انواع دو کانالی، چهار، هشت و حتی بیشتر نیز تقسیم بندی می‌شوند.
مزایای رله چیست؟
به طور کلی، میتوان مزیت‌های زیر را برای این قطعه عنوان کرد:
- ایزوله سازی: این مزیت سبب جداسازی قسمت معیوب کدار از بخش سالم آن میشود و درنتیجه، جنبه حفاظتی دارد.
کنترل مدار توان بالا: یک رله چند ولتی، توانایی کنترل مدار چند صد ولتی را دارد. پس این قطعه، بهترین گزینه برای کنترل نمودن مدار، محسوب میشود.
صرفه اقتصادی: پس با توجه به مزایای مذکور، رله را میتوان یک گزینه اقتصادی برای سیستم مداری معرفی کرد.
مشکلات رله چیست؟
با توجه به اینکه این قطعه دارای مزایا و ویژگی‌های مفید بسیاری می‌باشد، ولی با مشکلاتی نیز همراه است. مانند:
- کندکاری: به دلیل حالت وضعیت مکانیکی که دارد، توانایی پاسخ دهی خوب در فرکانس‌های بالا را نداشته و در برخی موارد نیز نمیتواند کارایی موثری در زمینه حفاظت از خود نشان دهد.
- عدم کاربرد در توان‌های پایین: میدانید که رله به ولتاژ نیاز دارد تا بتواند عمل کلید زنی را انجام دهد. پس مدارهایی که دارای سطح ولتاژ پایینی هستند، این قطعه کاربرد نداشته و ترانزیستور بهترین گزینه برای آن محسوب میشود.
- تخلیه سلفی: از بزرگترین مشکلات این قطعه، تخلیه شارژ سلفی آن است. البته این جزو معایب تمامی دستگاه‌های مجهز به سلفی هستند.
- تولید جرقه: در تمامی دستگاه‌هایی که جرقه وجود دارد، این وسیله دچار کاهش طول عمر میشود.
در رابطه با آموزش نصب کنتاکتور تک فاز بیشتر بخوانید.
شباهت رله با کنتاکتور در چیست؟
این قطعات توسط دو برند مشهور با نام کنتاکتور زیمنس و کنتاکتور اشنایدر تولید می‌شوند و از لحاظ ساختاری دارای شباهت‌هایی با رله هستند. به طور مثال:
- هر دو دارای یک پوشش خارجی جهت محافظت از تمامی بخش‌های داخلی هستند.
- در ساخت هر یک از قطعات مذکور، یک سیم پیچ الکترومغناطیسی با هدف باز و بسته کردن اتصال بارها به کار رفته است.
- هر دوی این وسیله‌ها، از مجموعه‌ای از ترمینال‌های ورودی برای کنترل سیگنال‌ها و ترمینال‌های کانتکت عملیاتی، تشکیل یافته‌اند.
تفاوت رله با کانکتور در چیست؟
با اینکه هر یک از قطعات مذکور، قطعه الکترونیکی محسوب می‌شوند ولی تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. از جمله مهمترین این تفاوت‌ها، شامل موارد زیر میشود:
- رله قطعه‌ای تک فاز محسوب میشود ولی کانکتور به شکل سه فاز، عمل می‌کند.
- کانکتور حجم بیشتری را در بر می‌گیرد ولی این قطعه اینگونه نیست.
- سر و صدای حاصل از کار کردن کانکتور، به مراتب خیلی بیشتر است.
- کانکتور از طول عمر خیلی کمتری در مقایسه با این قطعه برخوردار است.
- ابعاد کانکتور بسیار بزرگتر از رله بوده و هزینه خرید بیشتری نیز دارد.
نکات مهم در زمینه انتخاب رله مناسب
در زمان خرید این قطعه، بایستی به نکات بسیاری توجه کنید تا بتوانید نوعی مناسب را خریداری نمایید. در ذیل به بیان مهمترین این نکات می‌پردازیم:
- شرکت تولید کننده و برند محصول: انواع برندهای چینی، مالزی و اندونزی از این وسیله در بازار عرضه میشود. ولی برند محبوب و پرکاربرد از نوع فیندر ایتالیایی است که از محبوبیت بیشتری در مقایسه با سایرین، برخوردار می‌باشد.
- نوع ولتاژ کاری: دو دسته AC و DC از انواع ولتاژ کاری هستند.
- ولتاژ تحریک: ولتاژ بوبین یا تحریک رنج‌های مختلفی از ۵، ۱۲، ۲۴، ۴۸، ۱۱۰ و ۲۲۰ ولت را شامل میشود.
- تعداد پایه یا تعداد کنتاکت: تعداد کنتاکت بر اساس تعداد المان‌هایی که قصد کنترل آنها را دارید، مشخص می‌گردد. تک کنتاکت، دو کنتاکت، سه کنتاکت، چهار کنتاکت و… از انواع این محصول هستند.
- آمپر: به حداکثر جریانی که توانایی عبور از کناکت را دارد، آمپر گفته میشود. مدل‌های ۵، ۶، ۸، ۱۲، ۱۶ و ۲۵ از انواع آمپر هستند.
نتیجه گیری
به نوعی کلید الکتریکی مکانیکی، رله گفته میشود که از طریق عبور جریان از بوبین، میدان مغناطیسی ایجاد شده و سبب تحریک تیغه‌های مکانیکی میشود. از طریق این قطعه میتوان با استفاده از یک سیگنال کنترلی ضعیف، اقدام به کنترل و راه اندازی تجهیزات با جریان بالا نمود.
همچنین از تفاوت‌های اصلی رله با کنتاکتور میتوان این مورد را بیان نمود که این قطعه در مدار فرمان به کار می‌رود و از کنتاکتور در مدار قدرت، استفاده میشود.
به بیانی دیگر، کنتاکتورها در حفاظت و تقویت جریان خروجی کاربرد دارند ولی رله‌ها در کنترل تجهیزات قدرت مانند الکتروموتورها، بانک‌های خازنی، مدارات روشنایی، گرم کن‌های الکتریکی و… مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این، این قطعات در انواع و تقسیم‌بندی‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام، از ویژگی‌ها و کاربردهای مختص به خودشان برخوردارند.